De beroemdste zoon van het Luxemburgse plaatsje Clervaux is ongetwijfeld Edward Steichen (1879-1973). Eigenlijk is hij een stiefzoon, want geboren in het naburige Bivange. Maar het is Clervaux waar hij zich onsterfelijk heeft gemaakt.
Edward Steichen emigreerde op jonge leeftijd naar de VS waar hij van 1947 tot 1962 de afdeling fotografie van het Metropolitan Museum of Modern Art in New York leidde. In het MoMA realiseerde hij in 1955 zijn levenswerk: de fototentoonstelling The Family of Man. Terwijl de wereld door de Koude Oorlog tot op het bot was verdeeld, probeerde Steichen met de universele taal van de fotografie de mensen dichter bij elkaar te brengen.
Voor de expositie kreeg hij uit de hele wereld het onwaarschijnlijke aantal van vier miljoen foto’s toegestuurd. Daaruit selecteerde hij werk van 273 fotografen. Onder hen de Magnum-celebrities, maar ook onbekende toppers uit andere werelddelen. Uit Nederland werden foto’s van Emmy Andriesse, Ed van der Elsken en Cas Oorthuys opgenomen. The family of man reisde vier jaar over de wereld en trok negen miljoen bezoekers.
Sinds 1994 worden de foto’s in het kasteel van Clervaux tentoongesteld, als eerbetoon aan de geëmigreerde Luxemburger. De over twee verdiepingen uigestalde foto’s is een soort resumé van het 20e eeuwse humanisme, een ode aan de menselijke waardigheid. Uit de (zwartwit) foto’s spreken vitaliteit, toewijding en optimisme. Nee, Steichen had geen oogkleppen op. Er is ook onderdrukking te zien, armoede, honger en crisis, maar die thema’s worden er niet zo genadeloos uitgevent als in onze tijd. Vergelijk The Family of Man maar eens met het cynische circus van World Press Photo, dat ironisch genoeg deze zomer eveneens te zien was in Clervaux.
Wie opziet tegen de lange Ardennenrit gelieve de trip naar Clervaux te combineren met een bezoek aan het Musée d’Art Moderne Grand-Duc Jean in Luxemburg, kortweg Mudam. Het strenge gebouw van architect I.M. Pei lijkt zich twee jaar na de opening te schikken naar de kunst die erin wordt getoond. En die is in elk geval tot eind september niet te versmaden, met exposities van Candice Breitz, die in foto en film reageert op pop-iconen als Marilyn Manson, Grateful Dead en Michael Jackson, en voormalig Turner Prize-winnaar Grayson Perry die ons inwrijft dat bij serieuze kunst veel te lachen valt.
Maar de attractie van Mudam is en blijft de inpandige gotische kapel met glas-in-loodramen van röntgenbeelden van Wim Delvoy. De van plaatstaal aaneengelaste kapel van Delvoy, bekend van zijn getatoeëerde varkens, biedt een heel andere kijk op de Family of Man die we met zijn allen zouden moeten vormen. Ik vermoed dat die hele familie der mensen hem zelfs geen snars interesseert.
Röntchenfoto van kussend stel in glas-in-lood door Wim Delvoy. foto Zuiderlucht.
‘The Family of Man’ in Château Clervaux. www.thefamilyofman.lu
Candice Breitz, Grayson Perry (t/m 22/9) en de kapel van Wim Delvoye (permanent) in Mudam, Luxemburg-stad. www.mudam.lu
