Een ananas van horen zeggen
Er zijn van die kunstenaars die terecht of niet onbekend blijven. Henri de Fromantiou (1633-1693) is er zo eentje. Nog nooit verscheen er een monografie over zijn werk, nog nooit werden zijn stillevens (vooral bloemen en jachtbuit) bijeengebracht.
Het Bonnefantenmuseum in Maastricht heeft drie doeken van de in Maastricht geboren zoon van een garnizoenssergeant. Kunst uit de zeventiende eeuw is niet de forte van het museum dus veel urgentie om met deze stillevens een tentoonstelling te maken was er nooit. Bovendien is het werk van deze toevallige Maastrichtenaar versnipperd over tal van musea, vooral Duitse. En afgezien daarvan haalde De Fromantiou het niet bij andere grote schilders van stillevens zoals Willem van Aelst. Niettemin inventariseerde conservator oude kunst Lars Hendrikman de geverfde nalatenschap, ontdekte dat zijn beste werken zich kunnen meten met Van Aelst en drong dus aan op een primeur. Een jaar geleden kocht directeur Stijn Huijts daarom zijn eerste oude kunst op een veiling: Stilleven met dode haan en haas. Stillevens zijn niet de meest sexy werken in het museum, maar een goed verhaal doet wonderen.
Waar De Fromantiou werd opgeleid is onbekend. In 1670 was zijn werk kennelijk doorgedrongen tot het hof in Brandenburg waar koning Frederik Willem keurvorst was. De man had een voorkeur voor de Hollandse traditie en contracteerde hem als hofschilder in Potsdam. Niet dat De Fromantiou veel aan schilderen toekwam. Hij reisde half Europa af om zaken te regelen en kunst te kopen voor Frederik Willem. Hij was een handelaar, een diplomaat en af en toe kon hij zijn eigen werk verpatsen.
Voor de allereerste overzichtstentoonstelling bracht Hendrikman zo’n veertig schilderijen bijeen waarvan de helft van De Fromantiou is. De andere doeken worden aan hem toegeschreven of zijn werken die van hem zouden kúnnen zijn.
Een van de blikvangers van de tentoonstelling is een stilleven met fruit. We zien druiven, perziken en een waardeloos geschilderde ananas. Hendrikman past. We moeten rekening houden dat de verf hier niet heeft standgehouden of dat hier geen ananas is geschilderd maar een sukadecitroen. Hoe dan ook waren verse exotische fruitsoorten zeldzaam op de markten in de zeventiende eeuw, dus ja, wellicht had De Fromantiou de ananas van horen zeggen. Hij schilderde ook een (zeer geslaagde) meloen, nog zo’n luxe vrucht.
Verder zien we twee Hollandse wijnglazen met een deksel, de een gevuld met witte wijn, de andere gevuld met rode wijn. Op een kist staat een roemer met witte wijn, op het glas zitten sierlijke glazen noppen. Dat was heel praktisch. Vlees werd in die tijd veelal met de hand gegeten en zo’n glas kon zo maar uit je vettige handen glippen. De combinatie fruit en wijn is raadselachtig, maar wellicht ging het De Fromantiou vooral om de compositie, vandaar ook de zorgvuldig gedrapeerde doeken.
Er zijn verwachtingen bij Hendrikman. Het zou zomaar kunnen dat de pr rond publicatie en tentoonstelling meer schilderijen aan de oppervlakte brengen. Een groot bloemstilleven dat lange tijd was toegeschreven aan Willem van Aelst is te koop in de Duitse kunsthandel. Restauratie bracht de werkelijkheid aan het licht: het is een Fromantiou.
Henri de Fromantiou – Vorstelijke illusies. Van 6 maart t/m 28 juni in Bonnefantenmuseum. Bonnefanten.nl
Foto: Stilleven met fruit en glas 1670-1680 Foto Peter Cox
