Cultuurkritiek

Crisis alom, ga je naar Marres, krijg je ook nog een depressie voor de kiezen.
Gelukkig vormt de huidige economische malaise niet meer dan de toevallige achtergrond voor de tentoonstelling Depression in het Maastrichtse Centre for Contemporary Culture. De ambities zijn veel groter. Het werkterrein is de gehele twintigste eeuw, het tijdperk waarin – zoals Marres het uitdrukt – de burger definitief transformeert tot consument.
Dat die verschuiving niet alleen voordelen heeft, is bekend. De wereld is een markt geworden, we worden beheerst door verkoopcijfers, kijkcijfers en opiniepeilingen – om van mondiale ongelijkheid en milieuvernietiging maar te zwijgen. Zo gezien zijn de huidige werkloosheidscijfers niet meer dan een rimpeling in de grote stroom. Maar de twintigste eeuw is ook de eeuw van de grote vernieuwingen in de kunst, het modernisme, de avant-garde. Deels drijft de kunst mee op de golven van de tijd, maar ze speelt er ook mee, probeert er zelfs tegenin te zwemmen. In dat spanningsveld beweegt zich de expositie bij Marres.
Bij een eerste rondgang lijkt Depression zo’n groepstentoonstelling (totaal een kleine twintig kunstenaars) met een weidse titel waar je je bij de helft van de werken afvraagt wat ze in vredesnaam met het thema te maken hebben. Karl Holmqvist recyclet songteksten en filmstills. Alan Michael schildert het woord positive ritmisch achter elkaar door, totdat het geen betekenis meer heeft. Barbara Visser fotografeert Boris Becker, maar dan als wassen beeld bij Madame Tussaud. Van Alighiero e Boetti is er een dubbel zelfportret: zijn publieke ik en zijn diepste ik als kunstenaar, showman en sjamaan. Seth Price plukt motieven uit het dagelijks leven en van het internet en verwerkt ze tot zeer esthetische, maar letterlijk inhoudsloze beelden. Chris Evans zet een windvaan met de tekst Home entertainment op het dak.
En toch, als je even doorzet (en je een beetje laat helpen door de uitstekende hand-out), tekent zich een beeld af. Vrijwel alle kunstenaars in de tentoonstelling spelen met begrippen als reproductie en herhaling, tegenstellingen als verpakking versus inhoud, beeldvorming versus identiteit, overdaad versus concentratie. De depressie zie ik nog steeds niet helemaal, maar wat de werken verbindt is een beweging tegen de stroom in, een haast George Steiner-achtige kritiek op de massacultuur, een – ja, laat ik het maar zeggen – ouderwetse hang naar inhoud en authenticiteit. Je moet er van houden, dit soort tentoonstellingen, maar ze zetten je wel aan het denken.

Depression. Marres – Centre for Contemporary Culture, Maastricht, t/m 29 november. Zie www.marres.org.