In de Theatre of Thought tonen zes jonge kunstenaars van de Jan van Eyck Academie het resultaat van hun artistieke onderzoek. Een duidelijke relatie met het werk van Mary Heilmann is er niet. Het gaat vooral om hun kijk op de werkelijkheid, met het theater als metafoor.

n de jaren 70 van de vorige eeuw, de tijd dat de schilderkunst dood was verklaard, bleef Mary Heilmann haar abstract-expressionistische schilderijen maken. Ze was bevriend met collega-kunstenaars Richard Serra en Bruce Nauman. Opgegroeid in Californië, aan de stranden van Los Angeles, werd ze geïnspireerd door muziek van onder andere de Beach Boys. Deze invloeden zijn in haar werk terug te vinden.

Heilmann is de BACA-laureaat 2012, de Biennial Award for Contemporary Art, waarmee het Bonnefantenmuseum sinds 2006 kunstenaars lauwert die een grote invloed hebben op generaties na hen. Bethan Huws, John Baldessari en Francis Alÿs gingen haar voor.

De relatie met de jonge garde legt hert Bonnefanten in een samenwerking met de plaatselijke Jan van Eyck Academie. In de BACA-paralleltentoonstelling Theatre of Thought, tonen zes jonge kunstenaars hun kunnen.

De jonge curator Kris Dittel laat in dit theater van het denken verschillende kunstvormen samenkomen. Geheel naar de multimedia-traditie van de JVE waar in diverse disciplines wordt gewerkt, vaak andere dan de schilderkunst – waar Mary Heilmann zich altijd zo strikt aan heeft gehouden. Vandaar dat deze presentatie slechts lichtjes gebaseerd is op haar werk.

Dat komt ook omdat het idee van de BACA-masterclass door tijdgebrek bij de laureaten tot nu toe niet uit de verf kwam. Wel hield Heilmann twee dagen voor de uitreiking een lezing eb was er een informele ontmoeting met de JVE-kunstenaars.

Als er geen directe relatie met Heilmanns oeuvre was, hoe werden de zes kunstenaars dan geselecteerd? Zonder een vastomlijnd thema in haar hoofd maar wel met het idee van theater als uitgangspunt, keek Kris Dittel naar hun werk en werkwijze. Wat is hun perceptie van de realiteit? En hoe kan kunst op haar beurt onze kijk op de realiteit veranderen? Vanuit verschillende zienswijzen en invalshoeken gingen de zes een confrontatie aan met de werkelijkheid. Met film, performance, tekening of sculpturen waarin kleur, vorm, dans en dichtkunst zijn verwerkt.

“Dit theater is geen uitvoering van een stuk of een voorstelling”, licht Dittel toe, “maar een zelfonderzoek naar het eigen wezen. Kortom, het theater als metafoor. Zoals de bühne en de coulissen, twee essentiële onderdelen van het theater, een metafoor zijn voor het bewuste en het onbewuste. Voor werken vanuit een theorie, en werken vanuit je intuïtie.” Vandaar dat de expositie ook te zien is in twee geschakelde zalen van het museum, de ene staat voor het podium, de andere voor de coulissen.

De titel van de tentoonstelling is gebaseerd op het werk van Snejanka Mihaylova, een van de deelnemende kunstenaars. Deze Bulgaarse met een graad in taalfilosofie en een master in theater combineert filosofie met performance art. Een doorlopend project dat landde in het boek Theatre of Thought, waarin ze vormen van taal onderzoekt en zelfs een eigen schriftsysteem bedacht, aangevuld met live performances. Met haar werk bevindt Mihaylova zich op het snijvlak van theorievorming en beeldende praktijk, op de grens van podium en coulissen, van schijnwerpers en schemer.

Clifford Borress is een van de kunstenaars in het voetlicht. De vraag of de interpretatie van een voorwerp zelf een kunstvorm kan zijn, geeft alle ruimte voor theoretische beschouwingen. Door er taal, structuur en vorm bij te betrekken gaat hij verder dan alleen conceptuele kunst. Tegelijkertijd stelt hij daarmee de exactheid van onze waarneming op de proef. Want wat is bijvoorbeeld de invloed van taal in het waarnemen van kleur? Denk maar aan: hoe schrijf je groen met een rode potlood. Hij presenteert sculpturale objecten die voortkomen uit kleuronderzoek. Platte geometrische vormen in effen kleuren – zo is er toch nog een relatie met het werk van Heilmann – met daaronder een zelfgeschreven verhaal. In de vormen, de verschillende lagen in zijn werk en zijn gevoel voor compositie herken je de hand van de fotograaf die Borress eigenlijk is.

Christophe Lemaître beziet de realiteit met een knipoog. Hij geeft nieuwe betekenissen aan beelden door ze in een andere context te plaatsen, te ontleden, te verknippen, opnieuw samen te stellen of ze op een andere manier te presenteren. Is een tentoonstellingsaffiche nog een affiche als je het op een schildersdoek spant? En wat gebeurt er met het concept van een tentoonstelling als je het ene werk door een vergelijkbaar ander werk vervangt?

In december zullen we het weten. Dan verwisselt Lemaître in Theatre of Thought een beeld van Walead Beshty door een van Eric Baudelaire. Het werk van de twee komt onbedoeld met elkaar overeen. Overigens kan de naam Christophe Lemaître ook tot verwisseling leiden. Hij heeft een naamgenoot die atleet is van professie, hij legde als eerste blanke de 100 meter af binnen de historische tijd van 10 seconden.

Achter de schermen onderzoekt Nathania Rubin hoe tragedie de identiteit en artistieke expressie van twee iconen uit de kunstwereld heeft beïnvloed: zangeres Nina Simone en dichteres Sylvia Plath. Daarbij mengt ze traditionele materialen met moderne technieken. In een muurtekening van houtskool brengt ze beweging door haar tekeningen steeds uit te wissen en opnieuw te beginnen waardoor een handgetekende animatie ontstaat. 

Esmé Valk en Adrian Alecu tenslotte werken beiden met film. Valk op het podium, Alecu daarachter. Valk door de hedendaagse danser Fabián Barba te interviewen over zijn interpretatie van een dansvorm uit de jaren twintig, Alecu door beelden van zijn reis naar Libanon af te wisselen met grote zeefdrukken waarmee er een poëtische beeldtaal ontstaat. Twee films, twee makers, twee totaal andere benaderingswijzen.

“In het theater is alles mogelijk, terwijl exposities vaak heel statisch zijn”, licht Kris Dittel haar aanpak toe. Aan de toeschouwer om de realiteit van dit Theatre of Thought in een ander perspectief te plaatsen.

Theatre of Thought. Met: Adrian Alecu, Clifford Borress, Christophe Lemaître, Snejanka Mihaylova, Nathania Rubin en Esmé Valk. Van 30 september t/m 27 januari in het Bonnefanten.