Jongens waren ze –maar aardige jongens. Uiteindelijk kwamen ze goed terecht. Pieter Kuijpers (Tegelen, 1968) werd filmregisseur en –producent, Frans Pollux (Tegelen, 1977), schrijver, zanger en presentator. Maar met één of een paar verkeerde afslagen had het gemakkelijk heel anders kunnen lopen. Door Paul van der Steen

Het gebeurde hun (bijna-)leeftijdsgenoten, die een jaar of 25 geleden betrokken raakten bij de Bende van Venlo. Op dat tijdsgewricht is hun voorstelling Zwart Water voor Toneelgroep Maastricht (TGM) losjes gebaseerd.

Kuijpers, die eerder de film Van God los maakte over de Bende, was destijds bij het bekend worden van de omvang van het criminele netwerk en de gruwelijkheid van hun daden niet eens zo verbaasd. “Ik groeide als puber op in het Venlo van de jaren tachtig. De zelfkant was toen nooit ver weg. Het was de tijd van de heroïneverslaving en drugshandel. De stad was er slecht aan toe en er heerste doemdenken. Je kon wel gaan studeren, maar een baan zou dat niet opleveren.”

De jongere Pollux was tiener in een ander klimaat. De Berlijnse Muur was gevallen, de economie trok sterk aan. “VVV werd kampioen en promoveerde naar de eredivisie. De stad Venlo vierde zijn 650-jarig bestaan. En tegelijkertijd kon er zoiets ontstaan als de Bende van Venlo. Het betrokken raken kan soms heel simpel gaan: of je even iets wilt bewaren of zo.”

Dat fascinerende gegeven van twee naast elkaar bestaande werkelijkheden zette hem eerder aan tot het schrijven van de novelle Dat je stil blijft staan, in 2014 Venloos eigen boekenweekgeschenk. Die publicatie wordt nu bewerkt tot Zwart Water. De paralellen tussen toen en nu liggen ondertussen voor het oprapen. Opnieuw is VVV gepromoveerd en floreert de economie. Tegelijkertijd kost het weinig moeite om het ongemak tevoorschijn te krabben. “Kijk maar naar de onrust en de doden die vorig jaar vielen in de wijk Vastenavondkamp in Blerick, waar ik zelf ben opgegroeid.”

Regisseur en schrijver begeven zich met het werken aan deze voorstelling allebei op onbekend terrein. Voor Kuijpers is het de eerste keer dat hij aan een toneelvoorstelling werkt. “De bal kwam aan het rollen, omdat ik met cameraman Rob Hodselmans voor TGM al promotiefilmpjes maakte. Op een zeker moment kwam ter sprake of ik niet zin had om een keer de regie voor hen te doen.”

Twee jaar geleden stopte de filmmaker met regisseren om zich te focussen op productiewerk. “Het vervelende van filmregie is dat je heel druk bent met allerlei belangrijke bijzaken: het neerzetten van een set, de make-up, noem maar op. Voor het goed repeteren van een scène blijft, als je geluk hebt, maar een minuut of tien over. Bij toneel ben je, stel ik me voor, veel van dat gezeik er omheen kwijt. In de vijf, zes weken van repetitie kun je een stuk samen met de acteurs echt ontdekken.”

Schrijver en acteur Frans Pollux. foto’s Stephan Vanfleteren

Regisseur Pieter Kuijpers.

Voor Pollux is de vorm nieuw. Hij heeft zich als schrijver aan veel gewaagd, van romans tot columns en van liedjes en revues tot toneelstukken, maar de thriller is helemaal nieuw voor hem. “Bij een novelle werk je meer vanuit het idee. Zo’n literair verhaal kan wat gezapiger beginnen. Toneel in thrillervorm vergt dat je het publiek vrijwel onmiddellijk naar het puntje van hun stoel laat schuiven.”

Kuijpers houdt van de thriller. “De afspraken zijn duidelijk. Het is een heel heldere vorm. Vanuit dat spannende verhaal aan de oppervlakte kun je verder, diepere lagen aanboren.”

In het klassieke toneel kom je het genre bovendien zelden tegen. Je hebt Baantjer-achtige producties en moordmysteries à la Agatha Christie. Terwijl je er op een podium heel mooie dingen mee kunt doen. De toneelvorm kan het allemaal nog beklemmender maken. Zeker als je, zoals in dit geval, kiest voor een kleine, besloten en afgelegen locatie als het voormalige Trappistenklooster bij Tegelen. Het publiek moet daar het gevoel krijgen: ik wil hier weg, maar dat kan niet. En tegelijkertijd: ik wil niet weg, want ik wil weten hoe het afloopt.”

Zwart Water is het eerste deel van een thrillertrilogie die Pollux gaat schrijven en Kuijpers gaat regisseren voor TGM. Ook de volgende delen moeten zijn gebaseerd op werkelijke verhalen uit het Noord- en Midden-Limburgse. Welke weten ze nog niet. Kuijpers vertelt tijdens het gesprek alvast enthousiast over een boswachter die hij onlangs op de radio hoorde vertellen over zijn stilaan kafkaëske wereld. “Voortdurend vondsten van chemicaliën, conflicten met illegale crossers en stropers en rare regeltjes. Alles behalve de romantiek die je je bij het vak van boswachter voorstelt. Je kunt je helemaal voorstellen hoe zo’n man doordraait.”

Abbie Chalgoum (eerder Jezus in de Tegelse Passiespelen), TGM-actrice Judith Pol en studenten van de Toneelacademie Maastricht vertolken de rollen. Theater de Maaspoort treedt op als coproducent.

Singer/songwriter Peter Beeker zingt bij Zwart Water. Pollux: “De manier waarop hij zijn liedjes brengt, de teksten, het dialect. Het sluit naadloos aan bij de voorstelling.”

Zwart Water. Toneelgroep Maastricht. Van 29 november tot en met 30 december te zien in Emmaus, het voormalige Trappistenklooster in Tegelen. toneelgroepmaastricht.nl, Maaspoort.nl