Sinds begin jaren negentig verleidt Rick Tavorian het publiek in Aken met vernieuwende choreografie en dans. Begin dit jaar kreeg ‘zijn’ Schrit_tmacher Festival, inmiddels internationaal vermaard, ook voet aan de grond in Heerlen. Maar: “Het Schrit_tmacher gaat géén Euregionaal festival worden.”

door Theo Ploeg

“Wat een geweldig theater is dat! En dan dat publiek! Zo open en enthousiast. Heel anders dan in Duitsland.” Rick Takvorian raakt niet uitgesproken over de samenwerking van zijn dansfestival Schrit_tmacher met het Parkstad Theater in Heerlen. Vorig jaar werd er voor eerst aan elkaar gesnuffeld. Begin 2010 vond het inmiddels international vermaarde festival plaats in Aken én Heerlen. “Ik ben een fan van Heerlen”, grinnikt Takvorian. En ja, de samenwerking kwam precies op het juiste moment. “De regio is er nu klaar voor. Nederlanders winkelen al jaren in Aken, Duitsers in Heerlen. Maar er naar het theater gaan of er een galerie bezoeken? Dat werd niet gedaan. Daarin komt de laatste tijd verandering.”

Sinds 1993 organiseert Rick Takvorian (Worcester USA, 1955) het Schrit_tmacher Festival in Aken dat uitgroeide tot een dansevenement van internationale allure dat bekend staat om de experimentele en vernieuwende dans en choreografie die er wordt vertoond. Vernieuwend? Aken? Is dat niet meer iets voor een metropool als Berlin? Of voor grote steden als Hamburg, Keulen en München? “Nee hoor!”, zegt Takvorian beslist, “Aken is een Großstädt maar wel een kleine. Een provinciestad ook, en dat heeft misschien minder aantrekkingskracht dan een stad als Berlijn, maar dat maakt het niet onmogelijk om hier iets te doen dat vernieuwend is.”
Misschien is het wel juist een geschikte plek omdat nieuwe ontwikkelingen in de luwte vaak beter kunnen gedijen.
Begin jaren negentig streek Takvorian neer in Aken, bij het Ludwich Forum für Internationale Kunst om precies te zijn. Geen voor de hand liggende keuze. Takvorian was een in Duitsland bekend ballet- en dansrecensent die ooit was vertrokken naar Londen, eind jaren tachtig het Mekka voor het ontluikende danstheater. Maar hij wilde meer. Zelf iets organiseren, bijvoorbeeld. Bij toeval kwam het Ludwig Forum voorbij. Dat bleek grote ambities te hebben die pasten bij de ideeën van Takvorian. Hij kreeg er alle ruimte en in 1993 zag het festival met de wat vreemde naam Schrit-tmacher het levenslicht. “Alle krediet voor die naam gaat naar mijn vrouw. In het Duits heeft het woord twee betekenissen. Een Schrittmacher is een pacemaker. Een apparaat dus dat het hart doet kloppen. Een Schritt is een stap. Stapje voor stapje dus.”
Een publiek van inwoners van een provinciestad die niet zoveel met dans hebben, deed Takvorian niet terugschrikken. Sterker: de eerste editie pakte hij meteen uit met een sterk en vernieuwend programma. Doel? Mensen interesseren voor de in Aken nieuwe kunstvorm. Dat lukte, al ging het met vallen en opstaan. “Het opbouwen van een danspubliek was de lastigste opgave. Maar door kwaliteit te bieden en te proberen internationale bekende choreografen naar het festival te halen, is het toch gelukt. Als je mensen kwaliteit voorzet dan betaalt zich dat altijd terug.” En het festival trekt steeds betere choreografen en dansers naar Aken, benadrukt Takvorian. “Die zien wat wij hier aan het doen zijn en willen er dan ook bij zijn. Het Schrit_tmacher Festival is inmiddels een begrip geworden door de kwaliteit die wij bieden en de manier waarop we te werk gaan.”
De samenwerking met Heerlen is volgens Takvorian de volgende stap. Het idee ontstond tijdens een gesprek met Bas Schoonderwoerd, directeur van Parkstad Limburg Theaters. Waarom niet iets samen doen? Begin dit jaar kreeg dat idee vorm. Niet in de vorm van een paar satellietprojecten, maar meteen in het groot: Schrit_tmacher verdeeld over twee steden. Een risico, beaamt Takvorian, maar hij had er alle vertrouwen in. Terecht, zo blijkt achteraf. Heerlen is misschien geen dansstad als Maastricht, maar dat maakt de overeenkomsten met Aken er alleen maar groter op. Daarbij kennen de inwoners van beide steden elkaar. Winkelen in Heerlen of in Aken is onderdeel van de Euregionale cultuur. Waarom dan niet een stap verder gaan en ook de kunsten betrekken bij de regionale kruisbestuiving?
Takvorian raakt niet uitgesproken over die eerste samenwerking: “Dat Heerlense publiek is ongelooflijk enthousiast. Nederlanders zijn open en laten zich graag verrassen. Wij Duitsers zijn toch wat gereserveerder, hebben meer nodig om over de streep getrokken te worden. In Heerlen liep het gelijk als een trein.” Euregionale samenwerking is sowieso noodzakelijk, meent hij. Ook met andere steden. Goed voorbeeld? Theater(s) zonder grenzen, een cultureel project van cultuurhuizen in Aken, Luik, Hasselt en Maastricht. Waar politici en provinciale bestuurders al jaren over praten, komt van de grond met dat soort culturele samenwerking.
In Aken is Takvorian al een tijdje in dienst als cultuurmanager en verantwoordelijk voor de grote kunst- en popproducties in de stad. Waar in Nederland bestuurders cultuur bij voorkeur aan de vrije markt overlaten en met subsidies werken, spelen in Duitsland gemeentelijke overheden zelf een actieve en regisserende rol. “In Aken werkt het goed. Er is hier inmiddels een trouw publiek opgebouwd dat vertrouwen heeft en geeft. Dat maakt een actieve rol wel gemakkelijker.” Naar de tweede samenwerking met Heerlen, die in februari en maart 2011 op het programma staat, kijkt Takvorian al reikhalzend uit. Toch benadrukt hij dat Schrit_tmacher geen Euregionaal festival gaat worden. “Heerlen en Aken zijn buren. Die hebben iets met elkaar, liggen op steenworp afstand van elkaar. Het festival uitbreiden naar Luik of Maastricht past niet bij de essentie van Schrit_tmacher. Niet dat kleinschaligheid heilig is, maar wanneer je de inhoud gaat fragmenteren over een aantal steden dan wordt toch het karakter van het festival aangetast.” Ach, dat verder uitbreiden hoeft ook niet. Want als het festival iets heeft aangetoond dan is het wel dat in de Euregio alles mogelijk is. “In 1993 was er helemaal geen publiek voor dans in Aken. Dat hebben we eigenhandig opgebouwd. En let wel, dans is niet gemakkelijk onder de aandacht te brengen. De drempel om erheen te gaan is hoog. Dat biedt perspectief voor andere cultuurvormen in de Euregio. Er mag dan nu wel geen publiek zijn, je kunt het wel creëren. Hoe? Door kwaliteit te bieden en laagdrempelig te zijn. Dat is geen tegenstelling, maar gaat juist prima samen. Kijk naar onze samenwerking met Heerlen. Dat is van oudsher geen dansstad en toch zaten de zalen begin dit jaar vol. Onderschat nooit je publiek. Dat is heel belangrijk om in het achterhoofd te houden.”

Het Schrit¬¬_tmacher festival vindt van 18/2 t/m 5/4 2011 plaats op diverse locaties in Aken en Heerlen.