Beeldspraak: Tenonderdompeling

zijn ouders, zo dwaalt de bezoeker langs voorstellingen die losjes te maken hebben met verleden en toekomst van Europa. We belanden in een supermarkt en in een bordeel, we passeren een prehistorische nederzetting langs de Maas en een bomaanslag in een stad met wolkenkrabbers. The Painted Bird is een samenwerkingsproject van negentien kunstenaars. Tijdens de rondgang kom je er niet achter wie wat gemaakt heeft. We mogen het niet weten. Dat hoort ongetwijfeld bij het concept van de “immersieve tentoonstelling”, zoals Marres het noemt. Immersief: is dat Nederlands? Ik betwijfel het. Zeg dan ook tenonderdompeling in plaats van tentoonstelling. En ik zit nu met het probleem of ik wél namen moet noemen. Alle negentien of alleen sommige? Ik doe het niet. Kijk maar op de website van Marres. Zo’n droomhuis is mooi, wie wil er niet zo nu en dan ondergedompeld worden, maar het kan ook irriteren. Ik ben zo’n bezoeker die alles meent te moeten begrijpen. Wat hebben die supermarkt en die prehistorische nederzetting met elkaar te maken? Waarom loopt er een indiaan met een saxofoon door een blauw bos? Alles goed en wel met die onderdompeling, maar je wilt ook graag weer boven komen. Het was de soundtrack van de tentoonstelling die me redde. Aanvankelijk duwt die je alleen maar verder kopje onder. Het verhaal, beschikbaar in de vorm van een audiotour, begint zo: “Uw trein vertrekt later dan gepland. De schelle zon maakt dat u niet goed kan nadenken…” In elke zaal krijg je een stukje van de vertelling te horen. Soms verwijst het direct naar wat er te zien is, soms helemaal niet. Omdat je vrijelijk door het gebouw loopt, moet je het doen met fragmenten die in min of meer willekeurige volgorde tot je komen. Het hallucinerende karakter wordt versterkt door de herhaling. Als je ergens wat langer blijft staan, begint het fragment gewoon opnieuw. Het gebruik van de tweede persoon enkelvoud en de bezwerende zinnen deden mij onwillekeurig denken aan Max von Sydow. Met zijn donkere stemgeluid trok hij je langzaam maar zeker binnen in de onheilspellende wereld van Europa, één van de eerste en beste films van Lars von Trier. Met de soundtrack van The Painted Bird gaat het net zo. Raadselachtige gebeurtenissen volgen elkaar op. Begrijpen doe je het nog steeds niet, maar je begint wel verbanden te zien. Het woord apocalyps valt. Die vindt niet in één klap plaats, maar geleidelijk, wat het alleen maar akeliger maakt. Met de hoofdpersoon van Lars von Triers Europa loopt het trouwens ook niet goed af. Hij verdrinkt. The Painted Bird – Dreams and Nightmares about Europe. Van 10 maart t/m 13 augustus in Marres, Maastricht. marres.org