True Copy, de theatrale biografie van meestervervalser Geert Jan Jansen, beleeft begin augustus zijn Nederlandse première tijdens festival Boulevard in Den Bosch.
door Twan van den Brand

Aangezien dit een verhaal is over een deugniet en vervalser beginnen we bij de vos, bekend om zijn schelmenstreken en, zie het epos Reynaerde, zijn fabeltjes. Het mannetjesexemplaar heet met reden een rekel.

Terug naar de winter van 2018, naar het zuidoosten van Roemenië, de Donaudelta. In de bossen bij het dorp Greci hangt tegen een boom een hunting-camera, doorgaans bedoeld om stiekem de fauna te filmen. Bij beweging in de buurt schakelt zo’n toestel zichzelf in en stuurt automatisch beelden door naar de ingelogde belangstellende.

Déze camera hangt er weliswaar niet voor de pracht der natuur, het is wél een onvervalste vos die de eerste weken regelmatig in beeld verschijnt. Tot er zaterdag 17 november een wending komt die tot commotie zal leiden, internationaal, maar vooral in Nederland.

Daarover later meer.

De ijverige vos van Greci heeft een bijrolletje in True Copy, een voorstelling van twee Vlamingen in samenwerking met Het Zuidelijk Toneel. Bart Baele en Yves Degryse, die opereren onder de naam BERLIN, ontmoetten elkaar toen ze 14 waren. Inmiddels zijn ze 41. Hun lange jaren tezamen hebben bijzondere voorstellingen opgeleverd, waarmee ze op verschillende manieren grenzen overschrijden. Inhoudelijk, door de combinatie van vertelvormen en geografisch.

“We proberen persoonlijke verhalen te koppelen aan universele thema’s, we willen tot in detail vertellen. Een journalistiek verhaal wordt bij ons op zeker moment een voorstelling. Aanvankelijk werkten we puur documentair. Op den duur is er ruimte gekomen voor fictie. Bij True Copy hebben we meer ingegrepen in het verhaal dan bij vorige gelegenheden”, vertellen Baele en Degryse.

De twee werken vanuit een studio in het Antwerpse stadsdeel Berchem. Daar kwamen vorig jaar de winterse beelden vanuit het Roemeense bos op de laptop binnen.

Nog even geduld.

True Copy – verluchtigt met een veiling voor het publiek – belicht het levensverhaal van Geert Jan Jansen, de Nederlandse meestervervalser die zijn hand niet omdraaide voor een aanvulling op het oeuvre van Picasso, Matisse, Appel. Geen mens die het merkte tot hij een spelfout maakte in de documentatie van een, uh……, Chagall.

Deze rekel werd in 1994 in Orléans ingerekend. De bewijsvoering bleek lastig. Jansen kwam ervan af met een half jaar gevangenisstraf. Zijn laconieke commentaar in de krant De Morgen, aan de vooravond van de algehele première van True Copy: “Zes maanden cel is natuurlijk niet fijn, maar ik denk altijd: andere mensen krijgen dertig jaar kantoor.”

Jansen (1943) schildert tegenwoordig onder eigen naam. Hij resideert in kasteel Beverweerd. “We willen hém zijn verhaal laten doen”, aldus Baele en Degryse. “Jansen stelt de vraag waarom het oorspronkelijke zo belangrijk is. Waarom daalt een kunstwerk in waarde als het niet origineel is? Gaat het er niet om of je emotioneel wordt geraakt? Zijn stelling: als de kwaliteit maar goed is. Wij stellen de vraag: wat is de waarde van waarheid.”

True Copy van BERLIN. Foto: Koen Broos.

Dan toch van rekel Jansen naar die in Greci en vooral naar de beelden van de hunting-camera, op 31 oktober 2018 opgehangen door Baele en Degryse. Ze begroeven diezelfde dinsdag bij een nabije, gemarkeerde boom een vervalste Picasso.

Het ging om Tête d’Arlequin. De pasteltekening verdween in 2012 met zes andere topstukken uit de Rotterdamse Kunsthal, een geruchtmakende roof waarvoor enkele Roemenen werden veroordeeld. De in Roemenië geboren, in Nederland woonachtige Mira Feticu schreef er een roman over, Tascha.

Diezelfde Feticu kreeg begin november vorig jaar een brief, naar het leek van een dader die spijt had en de plek onthulde waar de gestolen Picasso was begraven. Met succesauteur Frank Westerman toog ze naar Greci en vond zaterdag de 17e, tot tranen geroerd, de pastel. De snel gewaarschuwde NOS berichtte, de internationale media pikten het nieuws gretig op, de Roemeense politie onderzocht vondst en vinders.

Zondags volgde de ontnuchtering toen Berlin aan de twee in Boekarest mailde dat het om een nep-Picasso ging en dat de hele expeditie deel van een voorstelling was. Het duo wilde nagaan hoe lang het zou duren voor het werk als vervalsing op de brandstapel terechtkwam, hoe en waar het proces zou stokken. De camerabeelden van de vondst kregen een bescheiden plek in True Copy.

In Nederland etterde de ophef even door. Feticu reageerde na alle vergeefse moeite en emotie nijdig, Westerman glimlachend. Beiden hebben de productie medio mei in Gent gezien. Na afloop was er, aldus Degryse, tijd om met Westerman te reflecteren. Feticu had daar geen trek in, zegt ze desgevraagd. Wat haar betreft zijn er morele grenzen overschreden. Zij komt met een boek over de affaire. Het verschijnt in oktober bij Querido. Titel: Picasso’s keerzijde.

True Copy, BERLIN met Festival Boulevard en Het Zuidelijk Toneel. hzt.nl, berlin.be