De duistere romantiek van Tim Burton en andere gothic grootheden is nog nooit zo populair geweest als nu. Sexy weerwolven en gespierde vampieren zijn de helden in hernieuwde verhalen uit de krochten, kelders en ondergrondse tunnels van de menselijke ziel.

Geef Edgar Allan Poe maar de schuld. Doordat de Amerikaanse vader van het detectivegenre de gothic fiction halverwege de negentiende eeuw populair maakte, zijn er in 2012 zoveel gothic films in de bioscoop te zien.

In een Britse krant legde iemand onlangs het verband tussen het aan de macht zijn van de Conservatieven en de groeiende populariteit van horrorfilms. Extreme politiek zou extreme reacties oproepen. Zo simpel is het natuurlijk niet. Niet alleen de Conservatieven doen aan gruwelen. Gothic is in wezen een romantische uitvergroting van onze fascinatie voor het grote onbekende. Het was de Britse schrijver Horace Walpole die met The Castle of Otranto in 1764 de eerste gothic novel publiceerde, maar de term zelf stamt van verder terug en is eigenlijk altijd een verzet geweest tegen de ratio en rede van de Verlichting, door extreme emoties en een zoektocht naar het sublieme te propageren. Escapisme dus, net als doktersromans en reality-tv. Maar dan wel lekker barok, met veel duisternis en grote emoties en bovennatuurlijke helden. Misschien durven we als het goed gaat best grimmig realistische films in de bioscoop te zien. Maar als het tegenzit hoeven we daar niet ook nog eens op het grote doek aan herinnerd te worden. Dat willen mensen wegdromen naar andere werelden.

Of is het toeval dat er de laatste jaren zoveel films en tv-series over vampieren en weerwolven verschijnen? Met voorop de Twilight-films, die kuise tienersage over Bella Swan en de zwoel in de verte starende Edward Cullen. Net iets minder kuis is die parade van hoektanden en naakte bovenlijven die wekelijks in True Blood over het televisiescherm voorbij schuift. Dat is nou wat je gothic noemt, duister maar romantisch. En het ziet er allemaal uit om op te vreten.

Zo ook Abraham Lincoln: Vampire Hunter die deze maand in de bioscopen te zien is. Waarom steeds nieuwe personages verzinnen, moet scenarioschrijver Seth Grahame-Smith hebben gedacht. Ik neem gewoon de zestiende president van de Verenigde Staten als vampierenjager. Onder het motto “hoe krankzinniger je uitgangspunt, hoe serieuzer je het moet behandelen”, gaf Grahame-Smith zijn verhaal wel een politieke dimensie. Zijn vampieren zijn namelijk de blanke slavenhandelaren uit het zuiden van de VS die zich ten doel hebben gesteld de mensheid te onderwerpen. Beetje opzichtige metafoor voor slavendrijvers, die bloedzuigende, zielloze ondode vampiers, maar ook wel weer verfrissend tegenover de neiging om het Amerikaanse – en ook het Nederlandse – slavernijverleden weg te moffelen onder het tapijt van de geschiedenis.

Grahame-Smith, om kort te gaan, zit op rozen. Vuurrode doornige rozen, ongetwijfeld. Hij schreef het boek Abraham Lincoln: Vampire Hunter een paar jaar voor het verschijnen van de film al, waarna gothic grootheid Tim Burton de nog jonge auteur meteen vroeg om het scenario voor Dark Shadows te schrijven, een bewerking van de hilarisch klungelige Amerikaanse ‘gothic horrorshow’ uit de jaren zestig. Burtons komische versie was de afgelopen maand in de bioscoop te zien met zijn muze Johnny Depp als Barnabas Collins, een vampier die na een paar honderd jaar levend begraven te zijn eindelijk bevrijd wordt en dan zijn disfunctionele twintigste-eeuwse familie in het gareel moet zien te krijgen.

Tim Burton is de moderne peetvader van de gothic, bijna al zijn films passen in die traditie. Edward Scissorhands, Sleepy Hollow, Corpse Bride, Sweeney Todd, stuk voor stuk duisterromantische verhalen over kwetsbare zielen die overhoop liggen met de realiteit.

Maar Burton is niet de enige die daar brood in ziet. Vorig jaar werd door een groep financiers nieuw geld gestopt in de legendarische Britse Hammerstudio’s, huisleveranciers van gothic horror in de jaren zestig en zeventig. Zoals de reeks Draculafilms met Christopher Lee in de hoofdrol, die trouwens ook weer in Dark Shadows opdook en binnenkort een van de stemmen doet in Tim Burtons nieuwste stop-motionanimatie Frankenweenie.

Eerder dit jaar bleek al dat we uit die studio’s mooie dingen kunnen verwachten want de eerste nieuwe Hammerfilm die van de band rolde was The Woman in Black, waarin prachtige decors met krakende planken en piepende deuren ouderwetse griezelfilms in herinnering riepen. Niks klussen met ledematen zoals in de sadistische reeks Saw-films van de laatste jaren. Gewoon lekker duistere, afgelegen landhuizen waarin geesten toevallige bezoekers gijzelen en een plotseling opkomende mist voorkomt dat ze weer weg kunnen.

Ook John Carpenter is terug, een andere genrekoning met een voorliefde voor gothic. In 2010 dook hij na bijna tien jaar stilte weer op met The Ward, over een jongedame die in een psychiatrische inrichting geterroriseerd wordt door de geest van een andere bewoonster. Jammer genoeg maar half gelukt die film, maar wel was duidelijk dat Carpenter de horror vooral in de sfeer zocht en niet in gruweldaden. Gelukkig maar. En hij heeft de smaak te pakken. Onlangs verklaarde de maker van Halloween en The Thing te werken aan “een kleine gothic western”.

Wie Edgar Allan Poe zelf nog even aan het werk wil zien, kon de afgelopen maand naar The Raven, verwijzend naar het gedicht van de meester uit 1845. Opnieuw een verzonnen verhaal gebaseerd op een bestaand personage, in dit geval Poe zelf die door de Britse auteur D.H. Lawrence ooit “een avonturier in de krochten, kelders en verschrikkelijke ondergrondse tunnels van de menselijke ziel” was genoemd. Poe stierf op 7 oktober 1849, berooid en ijlend in een ziekenhuis, nadat hij een paar dagen eerder dronken raaskallend op straat was gevonden. Dat kan sfeervoller, vond regisseur James McTeigue. Als eerbetoon maakte hij van Poes laatste dagen een fictief gothic avontuur waarin de schrijver in een donker, regenachtig Baltimore op jacht gaat naar een moordenaar die de misdaden uit zijn verhalen aan het uitvoeren is. Kijk, dat is een passend einde voor iemand die de wereld zijn duistere fantasieën cadeau deed. Van het toneel verdwijnen als gothic held, helemaal in stijl met het genre.