Peter De Graef bewerkte Goethe’s roman Zielsverwanten tot een theatervoorstelling. In hoeverre is het resultaat nog Goethe en in welke mate De Graef? “Vergelijk het met Apocalypse Now. Regisseur Coppola verplaatst de actie naar de Vietnam-oorlog terwijl Conrads Heart of Darkness zich afspeelde in koloniaal Congo. Toch gaat het fundamenteel over hetzelfde.”
Goethe schreef met Zielsverwanten een meesterlijke, maar ondertussen zo goed als vergeten roman. “Het is een heel knap boek”, zegt Peter De Graef. “Helaas is het niet meer verkrijgbaar. Je vindt het alleen nog in antiquariaten in het Oud-Nederlands. Er bestaat geen herdruk van in hedendaags Nederlands.”
De Graef kwam het verhaal van Goethe twintig jaar geleden voor het eerst tegen. “Toen wilde ik er al iets mee doen. Aan het begin van de roman legt iemand de werking van een chemisch proces uit. Als je stoffen bij elkaar voegt, gaan ze nieuwe verbintenissen aan. A en B plus C en D wordt bijvoorbeeld A en C plus B en D.” Hetzelfde gebeurt nadien met de personages. De man én de vrouw uit een getrouwd koppel worden verliefd op iemand anders. “Zo ontstaat er een gevecht tussen deugd en ondeugd, tussen cultuur en natuur.”
Toen De Graef het boek twintig jaar geleden voor het eerst las, kwam de chaostheorie net op. “Die was revolutionair. Zo kreeg ik het idee om de werking van chemische processen uit de roman in mijn versie te vervangen door de chaostheorie. Maar toen ik vele jaren later eindelijk aan de bewerking van de tekst kon beginnen, was dat idee achterhaald. Ik zag de vergeelde bladzijden van mijn boeken over de chaostheorie en wist dat ik een ander uitgangspunt moest nemen. Natuurlijk ben ik ook als mens geëvolueerd. Andere thema’s spreken me nu aan. Het is dus een ander verhaal geworden. Voor mij draait het nu om de vraag: hoe evolueren wij als individu door het leven? Waar gaan we naartoe? Eerst vond ik het wel jammer dat ik mijn oorspronkelijke idee niet meer kon gebruiken. Maar waar ik nu op uitgekomen ben, gaat veel dieper en staat bovendien dichter bij Goethe, want het gaat over loutering. Door loutering ontstaat er rust. Dat kan ik nu veel beter vertellen dan twintig jaar geleden, want toen zat ik zelf nog midden in de turbulentie van het leven.”
De ruggengraat van het Goetheverhaal heeft De Graef behouden. “Vergelijk het met Apocalypse Now, de film van Francis Ford Coppola en Heart of Darkness, het boek waar de film op is gebaseerd en dat zich afspeelt in Congo. Fundamenteel gaat het nog steeds over hetzelfde.” In Goethes verhaal verving De Graef de vier nimfen op het landgoed door wetenschappers die een nieuwe subsidie hebben gekregen. “Twee wetenschappers, collega’s, maar ook elkaars geliefden, werven twee extra krachten aan: een veelbelovende ex-leerling van de ene en een vroegere vriendin van de andere. Parallel aan het wetenschappelijk onderzoek voltrekt zich een emotioneel proces met dramatische gevolgen. Ze onderzoeken het ontstaan van omstandigheden. En als onderzoeksmateriaal hebben ze zichzelf. Het is mooi om aan het begin van het stuk de zorgeloosheid van de vier mensen te zien. Ze kwebbelen erop los, net zoals bij Goethe. Maar plots bevinden ze zich midden in een diepmenselijk drama. Aan het einde vallen er van pure hartstocht zelfs doden. Eén persoon blijft over. Die heeft iets begrepen over de essentie van geluk.”
De Graef maakt Zielsverwanten met vier acteurs: David Cantens, Els Olaerts, Dirk Opstaele en Katelijne Verbeeke. Zelf speelt hij niet mee. “Schrijven en acteren kan ik beter, maar regisseren vind ik veel interessanter. Ik kan echt mijn verhaal maken. En ik kan mijn eigen product zien, wat onmogelijk is als ik erin meespeel. Ik ben ook mijn eigen stijl aan het ontwikkelen met tekstprojecties. Ik wil bijvoorbeeld uittesten of we een bepaalde gedachtestroom van een personage kunnen projecteren terwijl twee anderen aan het praten zijn. Kun je de dialoog volgen en tegelijk de gedachten van het derde personage lezen? We moeten repeteren en zien of dat werkt. Maar omdat ons budget beperkt is, moeten we ook proberen om het script zo sec mogelijk op toneel te realiseren. Dat zal resulteren in een strakke en mooie setting. Ik heb in het verleden al bewezen dat ik met weinig geld mooie toneelbeelden kan maken.”
Première op 20 oktober in C-mine, Genk. Meer info: www.dwama.be of www.cultuurcentrumgenk.be
Peter de Graef: “Schrijven en acteren kan ik beter, maar regisseren vind ik veel interessanter.”
Scène uit Zielsverwanten: “Kun je de dialoog volgen en tegelijk de gedachten van het derde personage lezen?”
