Brengt haar angsten naar het theater
Meer dan ooit laten we ons leven beheersten door angsten. Actrice Lore Dijkman maakte een muziektheaterstuk waar over die angsten veel te lachen valt. “Ik vind het heel moeilijk in het theater iets te doen dat het dagelijks leven raakt.”
Soms is het even schakelen. Van de actrice Lore Dijkman, die de zo begeerde Groesjenka speelde in De Gebroeders Karamazov in de versie van Toneelgroep Maastricht, naar Lore Dijkman zelf, slim, opgewekt en zoveel jeugdiger dan het personage dat ze neerzette. Ze is net terug van een rondreis door Argentinië, nu gaat haar voorstelling Schotland in reprise. Afgelopen zomer stond ze er mee op theaterfestival Oerol, daarna op het festival Over het IJ in haar woonplaats Amsterdam. Haar verbondenheid met de stad Maastricht is overigens niet te onderschatten. Ze studeerde er aan de Toneelacademie en kreeg onder regisseur Arie de Mol veel speeltijd bij Toneelgroep Maastricht.
Schotland is het eerste stuk dat Dijkman schreef, ze speelt ook een van de drie rollen. “Het is echt heel leuk als je een stuk een tijd laat liggen en het dan herneemt. Tijdens de repetities hebben we alleen maar in een deuk gelegen. Ongelofelijk dat we dit ooit hebben kunnen spelen zonder in de lach te schieten.”
De carrière van Lore Dijkman (Amsterdam, 1984) was al een poos gaande toen ze in 2008 afstudeerde. Op haar dertiende liep ze nietsvermoedend over straat toen Rebecca van Unen van castingbureau Oi Mundo haar overhaalde auditie te komen doen. Vervolgens bouwde Lore een aardige trackrecord op van kleine rollen in commercials en films. Van Unen wist niet dat haar vader werkzaam was (en is) als hoofd techniek bij theatergezelschap Orkater, noch dat ze als tiener al een poging had ondernomen om zelf een griezelboek te schrijven: De wraak van de hamster. “Ik heb nooit het geduld gehad om het af te maken”, lacht ze. De drang om te schrijven was in elk geval ontdekt.
Schotland gaat over twee wereldvreemde, losgeslagen broers en een lichtzinnig meisje die elkaars gezelschap als enige redding zien en die verlossing zoeken in de fantasie. Types zonder veel houvast. Dijkman stapelt absurdistische scenes op een wankele basis van serieuze angsten, zoals ze die beschrijft doen ze denken aan de films van Alex van Warmerdam. Zitten we alweer bij Orkater, waar directeur Marc van Warmerdam Schotland op het repertoire zette.
Lore Dijkman: “Ik geloof niet in vóór en ná Parijs." Foto: Perry Schrijvers.
Intussen zit aan de overkant van de tafel een jonge vrouw die sprankelend vertelt over “hele mooie angsten” in haar stukken. Over de scenes in De Plaag, dat ze nu aan het schrijven is. In een van die scenes hebben twee mannen zich in een bos verschanst. En dat terwijl de Franse politie, as we speak, een bos ten noorden van Parijs uitkamt waar de dan nog voortvluchtige moordenaars van Charlie Hebdo zich schuilhouden. Lore Dijkman deelt de waanzin uiteraard. In de week na het interview komt ze er op terug. “Toch heb ik meer angst dat we het contact met elkaar verliezen dan voor de waanzin zelf. Ik geloof niet in vóór en na Parijs, dit is al heel lang mijn wereld. Waar het trio in Schotland tegenaan loopt, is dat ze bang zijn te verliezen wat ze hebben. Zodra het meisje in het stuk het risico zou nemen om naar Schotland te vertrekken om Flamenco-danseres te worden, zou ze het weinige wat ze heeft – de vriendschap met de broers, de zekerheid van haar miserabele werk als hoertje – opgeven. Soms blijven we liever in de zekerheid van een armoedig bestaan hangen, dan werkelijk stappen te zetten om je dromen achterna te gaan.”
In De Plaag is dat niet anders. “Ook hierin zit een personage dat te lang gewacht heeft met het leven van haar leven. Nu ze stervende is gaat ze weg om toch nog iets van haar eigen leven te gaan leiden. Helaas komt ze niet ver en sterft ze twee kilometer van huis.”
“Nou ja”, zegt ze. “Ik weet eigenlijk ook niet waar ik me aan vast moet houden. Ik doe ook maar wat. Die gebroeders Karamazov zoeken allemaal naar houvast. En dat is voor mij niet anders. Aljosja zoekt houvast in de religie. Ik ben niet religieus opgevoed en denk dat je de waarheid in jezelf moet zoeken. Misschien dat ik het daarom in het absurde zoek: het meisje wil haar droom verwezenlijken door flamenco-danseres te worden in Schotland.”
“Het stuk draait om mensen die geen verantwoordelijkheid durven nemen. Daar herken ik mezelf heel erg in. Ik denk dat we ons veel meer zouden moeten inzetten voor de maatschappij, en ik vind dat ik daar als theatermaker niet in slaag. Ik moet mezelf wat dat betreft nog uitvinden, ik vind het heel moeilijk om in het theater iets te doen dat het dagelijks leven raakt. Na die aanslagen in Parijs moeten we elkaar als medemens serieus blijven nemen. Maar hoe ik dat kan bevorderen als theatermaakster, daar ben ik nog niet uit.”
De drie hoofdrolspelers in Schotland zit in alle opzichten aan de grond. Dijkman: “Wat die drie bindt, is dat ze elkaar als vleesgeworden zingeving gaan beschouwen. Dat ze elkaar nodig hebben om te bestaan. Zonde, want daarom kunnen ze niks anders bedenken dan bij elkaar te blijven. De enige ontsnapping die ze zichzelf kunnen bieden is via de muziek. Daar zit alle rijkdom in, daar verdwijnt al het sociale ongemak van de personages in.”
Wat zou Dijkman doen als ze in alle opzichten ongebonden en vrij zou kunnen zijn? Ze stelt zichzelf de vraag, en geeft onmiddellijk antwoord: “Ik zou hier weer zitten. Het is onvermijdelijk, ik moet het hier, in deze rol uitvechten.”
“Weet je”, zegt ze even later. “Ik merk dat ik het heel moeilijk vind om zingeving in mijn leven te kunnen ervaren. Ik wil mezelf graag nuttig maken. Het moet echt meer zijn dan mensen een leuke avond bezorgen.”
Dijkman kan prima leven van haar werk. Ze laat zich niet gek maken, speelt geen twee rollen tegelijk. “Ik word ongelukkig als ik teveel tegelijk doe.” Als ze niet speelt, schrijft ze aan een volgende stuk, De Plaag, ze hoopt dat ze het voor Orkater mag maken. En heel graag zou ze nog eens in een stuk van Heijermans staan, in Op hoop van zegen, bij voorkeur. “Hij schrijft prachtig over boertige mensen die aards in het leven staan en hoogdravende gedachten hebben. Zulke contrasten vind ik mooi.”
Orkater – Schotland. In de regie van Suze Milius. Te zien op 5 februari in Theater aan het Vrijthof.
Foto rechtsboven: Ben van Duin.
