Dagdromen van Charles Eyck

In 1957 werd Charles Eyck (1897-1983) gevraagd een kerk te ontwerpen voor een nieuwe wijk aan de westkant van Meerssen. Op het eerste gezicht een merkwaardige opdracht, Charles Eyck was immers schilder. Met zijn monumentale wandschilderingen en kerkramen groeide Eyck in de na-oorlogse jaren uit tot vaandeldrager van een Limburgse, sterk religieuze kunst. Of van een onverbeterlijke regionale gezapigheid, het was maar hoe je ertegenaan keek.

Toch had Charles Eyck zich al eerder met architectuur beziggehouden. Eind jaren dertig ontwierp hij het landhuis Ravensbos bij Schimmert, waar hij tot zijn dood woonde. Vanaf het begin van de jaren vijftig schetste hij de meest fantastische kerkgebouwen.
Op een bezienswaardige, maar enigszins beperkt gedocumenteerde tentoonstelling in de Charles Eyck-zaal van Museum Land van Valkenburg zien we hem aan het werk. ‘In het vliegtuig naar Milaan’ of ‘In de trein van Rome naar Venetië’ staat er op sommige tekeningen gekrabbeld. Soms kijkt hij terug: machtige gotische bogen worden gecombineerd met een renaissancistische koepel. In andere schetsen worstelt hij met eigentijdse invloeden, vooral die van de Franse modernist Le Corbusier. De welvingen en onregelmatig geplaatste ramen van diens beroemde kapel in Ronchamp keren in veel van Eycks tekeningen terug.
In de periode van de opdracht in Meerssen worden de ontwerpen concreter. Tot in de hemel reikende grootsheid moest worden teruggebracht tot de dimensies van een bescheiden parochiekerk. Ongetwijfeld speelden technische beperkingen bij de uitvoering, in samenwerking met architect Harry Koene, ook een rol.
Na Meerssen had Eyck niettemin de smaak te pakken. Voor Brasilia, de nieuw te bouwen hoofdstad van Brazilië, ontwierp hij een kerk, opnieuw van monumentale afmetingen en opnieuw sterk geënt op Le Corbusier. Over de lotgevallen van dit ontwerp is weinig bekend, maar uitgevoerd is het nooit.
Het is leuk om na het bezoek aan de tentoonstelling even langs de kerk van St. Joseph Arbeider in Meerssen te rijden. Op een grijze winterdag staat het gebouw er onverwacht strak en afwijzend bij. Van de ronde vormen in Eycks architectonische dagdromen is weinig over. Pas als je eromheen loopt valt het sculpturale karakter van het bouwwerk op. Het vrij massieve blok van de kerk zelf en de losstaande, ranke klokkentoren geven vanuit iedere hoek een ander beeld. Zo schemert ook hier iets door van de expressie en de losheid die, ondanks alle traditionalisme, Eycks beste schilderwerk kenmerkt.

Charles Eyck en de architectuur. Museum Land van Valkenburg, Grotestraat 31, Valkenburg, t/m 15 maart 2009. Zie www.museumlandvanvalkenburg.nl.