Nu zo’n beetje alles wat we doen en laten politiek is geworden, wordt ook de roep om maatschappelijk engagement sterker. Juist deze roerige tijden vragen om stellingname, is de er mee vergezeld gaande claim. Probeer daar, kijkend naar de wereld om ons heen, maar eens onderuit te komen.

In 2017 helde de Biënnale van Venetië, de tweejaarlijkse hoogmis van de actuele beeldende kunst, over van de politieke stellingnames. Activistische kunstliefhebbers haalden hun hart op, anderen vonden het een onvergeeflijk irritante editie. Ervaringen die ergens in het midden uitkwamen, ik heb ze niet gehoord.

In ons vorige nummer pakte ZL-columniste en regisseur Daria Bukvić uit over het in haar ogen tergende conservatisme onder schouwburgdirecteuren. De reacties logen er niet om; het engagement wordt duur betaald. In deze nieuwe Zuiderlucht snijdt Daria een ander heikel punt aan: de onverbiddelijke opkomst in de kunsten van de Nieuwe Nederlanders – dat dit begrip in onbruik is geraakt, lijkt me een teken van deze tijd.

Engagement kan zichzelf ook overleven, zo blijkt uit de honderdjarige geschiedenis van Bauhaus, de legendarische hogeschool die kunst en ambacht, hoofd en handen, weer met elkaar zou verenigen en de Nieuwe Mens zou voortbrengen. In dit nummer zet Ben van Melick uiteen wat er van dat idealisme is overgebleven.

Dus nee, het klassieke engagement is niet meer wat het is geweest. Bijna opgelucht constateert Yannick Dangre, zelf romanschrijver, in de coverstory van dit nummer hoe de jongste boeken van bestsellerauteurs als Michel Houellebecq, Ilja Leonard Pfeijffer en Tommy Wieringa een nieuw soort engagement laten zien. Geen klassieke stellingname voor of tegen, maar “een genuanceerde aanklacht waar het begrip voor de aangeklaagde in zit vervat.”

Ook het interview met Oscar Wibaut, onlangs vertrokken als directeur van Toneelgroep Maastricht, is doordrenkt met engagement. Gepassioneerd vertelt hij over zijn ervaringen met theater in de regio, in een klooster of een oude fabriek. “Ik weet wat theater aan impact kan hebben”, zegt Wibaut, “maar dit had ik nog nooit gezien. Dan zie je dat mensen bij toneel weer het gevoel hebben: dat is gemaakt voor mij.”

Deze ZL bevat nog een voorbeeld van ook in daad beleden engagement. In de laatste aflevering van onze reeks stadsportretten wandelde Twan van den Brand door Tilburg waar de oude NS-werkplaats achter het spoor een tweede leven heeft gekregen. Zelfs de populisten in de gemeenteraad vieren de LocHal als een icoon waar de oude industriestad zichzelf aan kan optrekken. Wat mij persoonlijk zeer bevalt is dat de bibliotheek, een van de hoofdgebruikers, álle beschikbare boeken er pontificaal uitstalt. Niet in de kelder, op de zolder of in een depot, zoals elders, maar op de begane grond. In Tilburg kan niemand om de boeken heen. Hulde.

WIDO SMEETS
hoofdredacteur