Alexandra Fraraccio is product designer bij Toyota in Nice, waar ze het Japanse en Europese denken over auto’s bij elkaar probeert te brengen. In haar vrije tijd overbrugt ze de cultuurverschillen tussen Afrika en het rijke Westen. “Waarom zouden we geen dingen ontwikkelen waar écht behoefte aan is?”

Ontwerpster kijkt verder dan haar laptop

In het dashboard van de Toyota Corolla die ze rijdt, zitten geen ideetjes van haar verborgen. Ze ontwerpt niet voor productiemodellen, maar voor conceptauto’s zoals ze op beurzen te zien zijn. Alweer acht jaar werkt Alexandra Fraraccio op de designafdeling van Toyota Europa. Eerst als trendwatcher, daarna als ontwerper van het voornamelijk digitale dashboard.

Toen Toyota Europa in 1999 jonge productontwerpers probeerde te lokken met de slogan ‘Wat is jouw zesde zintuig?’ had ze net de Media and Design Academy in Genk achter de rug. Haar brief (“ik weet echt niet meer wat daar in stond”) viel in de smaak en ze werd aangenomen.
Toyota staat niet bekend vanwege het betoverende design van zijn modellen. De grootste autoproducent ter wereld (in april werd General Motors voorbijgestoken) is qua design geen trendsetter, maar een trendvolger. Fraraccio: “Kopiëren heeft daar geen negatieve klank. Als je bijvoorbeeld een Mercedes imiteert, begrijpen Japanners niet dat ze daar in Duitsland boos om zijn. Ze vinden dat ze het als een compliment moeten zien.”
De vrijdagmiddag dat we elkaar spreken op een terras in Antibes kan ze eigenlijk geen vrij krijgen. Er is hoog bezoek van het moederbedrijf. “Een Japanner kan niet begrijpen dat je dan afwezig bent. Zijn werkgever is belangrijker dan zijn gezin.” Met de smoes dat er familiebezoek was uit België – Fraraccio groeide op bij Maasmechelen, als dochter van een Italiaanse vader en een Nederlandse moeder – kreeg ze alsnog vrijaf.
Sinds 2000 woont en werkt ze bij Toyota Europe in Nice. “We mogen ons helemaal uitleven, met de meest onmogelijke dingen komen. Maar uiteindelijk moeten die ontwerpen wel weer acceptabel zijn voor de autobeurzen.” Aangezien we door de aangroeiende files steeds langer in de auto zitten, zal het interieur van de auto trekjes van zowel de huiskamer als het kantoor gaan vertonen. “De technologieën zijn er, maar in de productie zijn we nog niet ver genoeg om die aanpassingen door te voeren én de prijs te drukken.”
Door Toyota reist Fraraccio over de hele wereld. Terugkeren naar haar
(Belgisch-)Limburgse geboortegrond ziet ze niet meer gebeuren. De wereld is haar speelveld, zo ontdekte ze vorig jaar. In Kenia las ze in een krant dat grote groepen meisjes een week per maand thuisblijven omdat er geen maandverband voor handen is. Met alle gevolgen van dien voor hun scholing en ontwikkeling.
Vanuit haar luxe bestaan aan de Franse Rivièra voelde Fraraccio zich uitgedaagd. “Ik kan het probleem niet verhelpen, maar als ontwerper wel iets betekenen op het gebied van voorlichting en kennis.” Ze richtte HIDO op, de Humanitarian International Design Organisation, waarin ontwerpers uit de hele wereld hun bijdrage leveren aan een verbetering van de situatie in Afrika. Wereldwijd kreeg ze reacties, alleen in Nederland en België bleef het oorverdovend stil. “Ze zijn gewend vooral naar hun eigen perspectieven te kijken. Dit brengt geen geld op, dus waarom zouden ze het doen?” Ze heeft er begrip voor. “Bij mij is het ook pas vorig jaar gaan leven.”
Is het niet ook een vreemde combinatie, om vanuit de glamoureuze wereld van autodesign in het ontwikkelingswerk in Afrika te stappen? “Vind ik niet. Net als bij design, waar het niet alleen om styling draait, gaat het ook hier om het idee dat erachter zit.”
Ontwerpers mogen ook wel eens de andere kant van de medaille onder ogen zien. “De Westerse wereld is een plek waar alles al bestaat. Als designers ontwerpen we nieuwe dingen waar vervolgens een behoefte bij wordt gecreëerd, met de gsm als bekendste voorbeeld. In de auto-industrie is het niet anders. Elke twee jaar moet er per type een nieuw model komen, alles wordt gerestyled. Waarom zouden we geen dingen ontwikkelen waar écht behoefte aan is?”
Ze ontwikkelde voor HIDO een bordspel waarin Afrikaanse meisjes op een speelse manier in aanraking komen met vragen over aids, puberteit en hygiëne. Ontwerpers van Studio Mango uit Etten-Leur ontwierpen een schoolgebouw waar toiletten integraal deel van uitmaken. Een ander HIDO-initiatief is de campagne ‘Speak out. End violence against girls and women’, waarvoor twee Poolse ontwerpers een T-shirt en een poster ontwikkelden.
Na Kenia wordt Fraraccio’s bordspel nu ook in Zuid-Afrika, Zambia en Ethiopië geïntroduceerd. Elke klas krijgt twee à drie spellen. Voor de studentes stelt Proctor & Gamble maandelijks een pak maandverband beschikbaar. En vorige maand is de bouw begonnen van de ‘Mango-school’ in het Keniaanse dorpje plaatsje Rongai. Andere plaatsen volgen.

* Alexandra Fraraccio: “Net als bij design, waar het niet alleen om styling draait, gaat het ook hier om het idee dat erachter zit.” foto Zuiderlucht

Meer informatie over HIDO, zie www.humanidesign.org